Historische verwantschap
Pentacon camera’s waren niets meer of minder dan Contax camera’s geproduceerd door de Zeiss Ikon VEB in Dresden voor de westerse markt. Voor de verkoop in de DDR en andere oostbloklanden kregen dezelfde camera’s gewoon de naam Contax. Er bestaat dus ook een “identieke” Contax FM die ook in 1958 en ’59 werd gemaakt. Reden voor de dubbele naam was dat na de splitsing van Duitsland het westerse Zeiss Ikon AG in Stuttgart de rechten op de historische naam Contax had gekregen. Dat was de naam van de vooroorlogse meetzoekercamera. In Dresden moest daarom een nieuwe naam worden verzonnen en men koos voor Pentacon, een samentrekking van Penta(-prisma) en Con(-tax). Opvallend genoeg hadden ze ook voor het goed bekkende Pentax kunnen kiezen waarvoor ze de rechten al bezaten, maar die naam werd later verkocht aan de Japanse Asahi optical co.
Pentaprisma
Wat was er nou zo speciaal aan die eerste Contax spiegelreflexcamera’s die al eind jaren ’40 op de markt kwamen? Vóór die tijd hadden spiegelreflexcamera’s standaard een zogenaamde lichtschacht waar je van boven af in moest kijken. Dat was lastig omdat je de camera laag moest houden in plaats van voor je gezicht. Bovendien zag je altijd een links-rechts spiegel-verkeerd zoekerbeeld.
Weliswaar leverden sommige fabrikanten losse insteekprisma’s voor in de zoekerschat, maar dat was toch maar een halfslachtige oplossing. De echte oplossing kwam met de introductie van het vast ingebouwde 5-zijdige pentaprisma waarmee de fotograaf recht vooruit door de zoeker kon kijken en voor het eerst werkelijk precies hetzelfde beeld zag als de dat er later op zijn film verscheen. De in 1949 geïntroduceerde Contax S, de voorganger van de D, E en F Contax/Pentacon, was daarmee één van de eerste en wellicht zelfs de allereerste moderne echte Spiegelreflexcamera.
Leren fotograferen
Zonder overdrijving kan ik zeggen dat ik met mijn Pentacon FM heb leren fotograferen. Daarvoor maakte ik zo nu en dan wel foto’s op vakantie en van interessante motoren en auto’s met een Agfa Clack, maar dat had nog niet veel met fotografie te maken. Met mijn eerste spiegelreflexcamera begon ik meteen te experimenteren. Naast de Domiplan standaardlens kwamen er al snel een telelensje en een setje tussenringen. Sport-, vogel- en macrofotografie werd allemaal gretig uitgeprobeerd. Ook waagde ik mij aan een vorm van fotografie die ik pas jaren later leerde kennen als straatfotografie zoals bijvoorbeeld in Londen in 1979.
Sluiterproblemen
Contax en Pentacon camera’s waren zoals zoveel producten uit het oostblok oerdegelijk. Dat voel ook direct zo zodra je de camera oppakt, je krijgt een flink gewicht in handen. Uiteraard stamt de camera ook nog uit een tijd dat er nog geen kunststoffen werden gebruikt. Eigenlijk hadden deze camera’s maar één zwak punt en dat was de sluiter. Deze bestaat uit twee gordijnen van met rubber beklede stof. Na verloop van tijd verdrogen die wat. Daardoor kunnen er gaatjes (lichtlekken) ontstaan en bovendien kunnen de gordijnen wat gaan frommelen. Daardoor loopt er soms één gordijn te snel of te langzaam waardoor de sluiter niet volledig opent.
Verzamelen
In de jaren vijftig van de vorige eeuw waren de productieprocessen in de camera-industrie nog niet zo gestandaardiseerd. Als gevolg daarvan zijn er aardig wat min of meer subtiele verschillen tussen de camera’s. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillende uitvoeringen van de Ernemannturm op het prismahuis bekend. Bij de vroege modellen van de D en E serie zijn er ook waar in plaats van de Ernemannturm de naam Zeiss Ikon staat al dan niet voorzien van VEB (Volkseigener Betrieb). Ook heb je camera’s die bekend staan als de ZI Pentacon waar onder de bekende toren de letters Z en I zijn gegraveerd.
Volgens de toonaangevende website dresdner-kameras.de zou het meerendeel van de Contax/Pentacon camera’s twee ‘serienummers’ hebben. Één op de zijwand op de plaats waar de achterwand wordt gesloten en één gegraveerd in de onderste chroomlijst van de achterwand. Dit laatste nummer betreft echter geen serienummer, maar een zogeheten Fabrikations-Nr. Op beide Pentacons in mijn collectie ontbreekt dit nummer.